Alvarlı Aşık Reyhani (Devam-28)

27*
Sana çok şükürler olsun Allah ‘ım:
Hayvan karşısında insan yarattın.
Cemalin görmektir hevesim, ahım,
Akıl-fikir verdin, iman yarattın.

Yol gösterdin, akıl verdin bilmye,
Şerait buyurdun vasıl olmaya,
Kuvvet verdin, yük yolladın almaya,
Katılıp gitmeye kervan yarattın.

Su lütfettin bahçelere, bağlara,
Mevsim verdin, aylar verdin çağlara,
Ot bitirdin, sürü saldın dağlara,
Kurdu düşman edip çoban yarattın.

Sekiz cennet kurdun, yedi nar verdin,
Hayır verdin, kader verdin, şer verdin,
Gülmeye haz, ağlamaya zar verdin,
Rahman karşısında şeytan yarattın.

Lezzet buldum bildirmekte, bilmekte,
Zrar ağlamakta, yarar gülmekte,
İnsanlar tükettin kavgada, cenkte,
Şehitliği kutsal bir nam yarattın.

Iraktan ırağa düşürdün yari,
Sabır emreyledin, kestin kararı,
Bağ verip bitirdin ayvayı-narı,
Bir el uzatmaya bağban yarattın.

Tek anı şaşmadan Arş ‘ı yürüttün,
Kar yağdırıp güneşlerle erittin,
Ağaçları yeşil dona bürüttün,
Güle har, yaprağa hazan yarattın.

Aşık Reyhan solar, solan bağ gibi,
Dostlarım gül, düşmanlarım zağ gibi,
Sevabım yok, günahım var dağ gibi,
Rahmanürrühim ‘sin. İnsan yarattın.
---------------------------------
27* Hayvanlar karşısında beni insan olarak yarattığın için sana şükürler olsun, Tanrı ‘m. Benim ereğim gibi; ağlayışlarım da senin yüzünü görmek içindir. Aklı-fikri-inancı veren sensin. Doğru yolu göstermekle kalmayıp onu bulabilmek için akıl da verdin. Kendisine uyulması gereken kurallar koydun. Yük yükleyip geçmedin, onu kaldıracak gücü de bağışladın ve kendilerine katılıp birlikte yol alınması gerekenleri de gösterdin. Bahçeler-bağlar yarattın ve susuz da koymadın. Dağları yaratmakla kalmayıp onları otlarla bezettin, sürülerimizin beslenmesini sağladın. Çobanın varlığına gerekçe olsun diye düşman niteliğinde kurt varettin. Yedi cehennem yarattınsa da, karşısına da sekiz cennet koydun. Kaderi, iyiliği, kötülüğü yarattın. Gülebilsin diye insanlara hoşluklar, ağlayabilsin diye insanlara, üzüntüler verdin. Kendine karşı gelebilecek Şeytan ‘ı bile halkettin. Bunları sezinlemekten ve sezdirebilmekten mutluluk duyuyorum. Ağlamanın zararlı, gülmenin yararlı olduğunu söylüyorum. Kavgaları, savaşları varedip bunlarla insanları sayıca dengeleyen sensin. Şehitliği kutsallaştıran senden başkası mı ki? Önce, sevenleri birbirlerinden uzaklaştırıyor, sonra da sabır buyurarak kesip atıyorsun. Ayvayı-narı sen yetiştiriyorsun ama ne zaman el uzatacak olsak; araya bağcıyı sokuyorsun. Saniyesi şaşmadan Arş ‘ı çeken-çeviren sensin. Karı yağdıran ve onu güneşle küreyen sensin. Ağaçlara yemyeşil giysiler giydiren sensin. Dikeni yaratmışsın gülü korusun diye ve yaprağı da yaratıp solmaya-düşmeye tapkın etmişsin. Bağlar nasıl solup gidiyorsa; Aşık Reyhani de işte öyle solup gitmektedir. Dostlarım güller gibidir. Düşmanlarım çoban köpekleri olan zağarları andırırlar. Benim doğru hiçbir işim, hiçbir gidişim olmadı ama eğri işlerim ve yanlış gidişlerim çok oldu. Sen esirgeyici, bağışlayıcısın, lütuf sahibisin ve ben sana sığınıyorum.
Şiirin ilk dörtlüğündeki ‘Cemal’ sözcüğünün ‘Yüz, çehre’ anlamında olduğunu önceden de söylemiştik. İkinci dörtlükteki ‘Şerait’, Arapça ‘daki ‘Şart’ yani ‘Koşul’ sözcüğünün çoğuludur. Ayni dörtlükte ‘Güç’ karşılığı olarak ‘Kuvvet’ sözcüğü kullanılmıştır. Dördüncü dörtlükteki ‘Nar’ sözcüğü, gerçekte ‘Ateş’ demek olduğu halde, burada ‘Cehennem’ yerine koyulmuştur. Ayni dörtlükteki ‘Hayır’ ‘İyilik’ ve ‘Şer’ ‘Kötülük’ tür. ‘Haz’ ‘Tad’, ‘Zar’ ise ‘Acı-üzüntü’ dür. ‘Rahman’ ‘Yaratıcı’ nın sıfatlarındandır. Ad olarak kullanıldığında ‘Allah-Tanrı’ anlamındadır. Hemen burada şunu belirlemede yarar görmekteyiz: (‘Tanrı’ bir genel ve ‘Allah’ bir özel addır. O yüzden; Allah Tanrı ‘dır ama her Tanrı Allah değildir.) Bu söz, Kur ‘an-ı Kerim Yorumcusu ve İslam Düşünürü Elmalı ‘lı Hamdi Yazır ‘ındır, bizim değildir. Bizim sözümüz şudur: Yaratıcı tektir ve O ‘ndan başka Yaratıcı yoktur. O nedenledir ki; Yaratıcı ‘nın adı olamaz. Çünkü; ad, benzerleri birbirinden Ayırmak içindir. ‘Allah’ sözcüğü, O ‘nun Yaratıcı olduğunu betimlesin diye kullanılır. Beşinci dörtlükteki ‘Cenk’ ‘Savaş’ demektir. Altıncı dörtlükteki ‘Emreylemek’ ‘Buyurmak’ anlamındadır. Bir sonraki dörtlükte yer alan ‘’Arş’ sözcüğünü önceden açıklamıştık, şimdi geçiyoruz. Ayni dörtlükteki ‘Hazan’ ‘Sonbahar’ dır. Son dörtlükteki ‘Zağ’ sözcüğünün aslı ‘Zağar’ dır. Aşık bunu, ölçüye uydurabilmek için kısaltmıştır. ‘Zağar’ ‘Çoban Köpeği’ ne denir. Buradaki ‘Sevap’ gerçekte ‘Doğru’ ve ‘Günah’ ‘Yanlış’ anlamındadır.
Reyhani, bu şiirinin dördüncü dörtlüğünde; ‘Hayır verdin, kader verdin, şer verdin.’ Derken, İslamiyet ‘teki ‘İman-İnanç’ ın koşullarını vurgulamak istemektedir. ‘Amentübillahi ve melaiketühü ve kütübühi…’ Diye başlayan ayette; Allah ‘tan geldiğine inanıldığı belirtilenler arasında; hayır, şer ve kader de vardır.
Aşığın bu şiiri, Tanrı konusunda dile ve saza alınmış bir ‘Güzelleme’, bir ‘Övgü’ dür ve dinsel içeriklidir. Kendilerine değer veren halkın eğilimi ve bir Halk Aşığı ‘ndan beklediği, duymak istediği de budur. Bu açıdan bakıldığında da; ozanın, kendisinden umulanı verdiği söylenebilir.
Şiir, önceki şiirler gibi hece şiiridir. Ölçüsü bazen 6+5 ‘ten, bazen da 4+4+3 ‘ten ibaret 11 ‘dir. Örgüsü öncekiler gibidir.

(ALVARLI AŞIK REYHANİ isimli Araştırma-İnceleme 'lerinden > 115-119/201)
(Devam edecek...)