A Şaire Fatma Hanım Kamine Rusçadan Tran ...

FATMA HANIM KAMİNE

Azeri şaire Fatma Hanım Kamine 1841 yılında Şuşa’da Ziyalı Ailesi’nin bir ferdi olarak dünyaya gelmiştir. 19. yüzyıl Azerbaycan edebiyatının tanınmış temsilcilerinden olan Fatma Hanım Kamine Fani mahlasıyla şiirler yazmıştır. Ağa Mirza beybaba’nın kızıdır. Devrine göre oldukça iyi eğitim görmüş, Fars dilini de mükemmel öğrenmiştir. Karabağ’ın Saracık kentinden olan Sadık Bey Mirzeynal oğlu ile dünya evine girmiş ve beş evlat dünyaya getirmiştir. Ömrünün sonlarında yöresel tabirle İFLİC hastalığına 1898 yılında doğduğu yer olan Şuşa’da hayata veda etmiştir.
Kamina şiirlerini Azerbaycan ve Fars dillerinde yazmıştır. Mehemmed Ağa
Müctahidzade Riyazül Aşıkın isimli kitabında onun büyük bir divanı olduğunan bahseder ve bu divanı şahsen gördüğünü yazar. Ancak günümüzde bu divan elde değildir. Şairin çeşitli cönklerde ve el yazma kitaplarında korunup saklanan eserlerini Azize Caferzade toplayarak 1971 yılında Gençlik neşriyatında yayınlamıştır. En güzel eserlerini gazel türünde vermiştir. Buradaki gazelleri de Azize Caferzade’nin yayınladığı Gençlik Neşriyatından alınarak transkribe edilmiştir.

GAZELLERİNDEN

ARASINDA

Cana, bu ne cadudur, kaşü göz arasında
Nutkum tutulur görcek herdem, söz arasında

Ger görsa Züleyhavu Yusif seni bezminda
Mebhut kalar onlar yüz min kız arasında

İnnab lebin, cana, teşbih edib aşıklar
Nar danesidir, guya, düşmüş buz arasında

Ey dil, elama artık nalan yerine yetdi
Saldın özün odlara, yandın köz arasında

Ahdinda vefa varsa, mebhut ne durmuşsan?
Var kuya, yügür-yort ta canın öz arasında

Huni-cigerim gözden ol kadr revan olmuş
Laf etm, Kamine, çoh, gül tek üz arasında

DÜŞÜB

Hali-mişkine bahın, arizi-canana düşüb
Deyesen bir habeşi safheyi-İrana düşüb

Mürği-dil daneyi-halın göreli nala çeker
Kismeti ruzi-ezel ah ila efgana düşüb

Arizi-eldedir hali-siyahi, elhak
Hati-mişkin nece kim laleyi-nemana düşüb

Ey gözüm nuri, yüzünde bah o hali-siyaha
Haber et mürği-dile kim, odu bir dane düşüb

Mürği-dil daneyi-halın hevesile düşmüş
Halkeyi-zülfe ki, zencire çu divana düşüb

O keman kaşa koyub gamze ohun, Türk yüzün
Şehre aşub salıb, her biri bir yana düşüb

Göreli dil sari-zülfini gönül bend oldu
Misrda Yusifi-Kenan nece zindana düşüb

Derimiş dilber kim, gönlü degil mende mukim
Dil dönüb gene o günden ki, bu böhtana düşüb

Nökteyi-halü gözü kaşı yığılmış niye
Dövrde zülfü Kamine kimi peykana düşüb

GAZEL

Anberin buyu eger dolmuş o geysularda
Bele hoş buy dahi olmaz o hoş bularda

Ger deyem müşk, o, ahuyi-Hütanda tapılur
Etmişem belke hata, yoh o iy ahularda

Terbiye etmiş onu, belke, melek, ya ki, peri
Var güman: gözde olur çünki o cadular da

Zülfi-müşkinin alıb dövri-ruhun hala sıfat
Bele bir halat olur cümle o Mahrularda

Bend olub zülfe dahi kaşü göz ile hala
Bilmezem ondadımı gönlü ve ya bularda? !

Gözümü kesmenem ol gözden ölünce, belke
Dili-gümgeştani çün tapdım o yarğularda

Bivefada ne m, ehebbetna deyenet, ne vefa? !
Ey Kamine, tapılur belke de dilcularda

ÖLME

Marizi-eşke elac eylemez tabib, ölme!
Bu derde çare eder vislati-habib, ölme!

Visala talib olan aşıka bela yetişür
Feraka sabr ele, sen munca bişekib, ölme!

Hayali-zülf seni heyli natevan edecek
Seni mariz eder çesmi-dilfarib, ölme!

Feğanü nale çekib, kılma hicrdan şikva
Budur üınid, sana vasl ola nasib, ölme!

Deme vatanda mene bir enisü munis yoh
Sana enis kamı-eşkdir, garib, ölme!

Kıyam kılmasa ger, servkaddü simendam
Ki, ruzi-haşr sana olmaz angarib, ölme!

Şikayet etme, Kamine, rakib cövründen
Kemendi-hicre düşep, sen kimi, rakib, ölme!

GAZEL

Şuri-eşkin eyleyib bes ki, meni divane
Şöhreyi-şehr olubam elem-ara afsane

O kadü kameti gördükce hudadan dilerem
Dolanım başına kim şema nece pervane

Kan tutub gözlerini mest iken peyvasta
Ruzi-ezzal nece kim, tutdu mene peymane

Dest busin mene ger mümkün ola ömrümde
Haki-payine düşüb, can vererem merdane

Lütf eyle elimi tut ki, meni-üftade
Mestlikdan ayılıb belke gelim imane

Görcek ol zülfünü küfre deyişib imanı
Gözüm öz elim ile, men ne deyim Sanane?

Eşk derdine etibba kamusu acizdir
Vasl elac ede m begeru marazi-pünhane

Bahma ahuyi-Hütan vah ki, hataya saldı
Meni bir çeşme-siyah bahmak ile mestane

Dehrde hicr oduna yandı Kamine, yarab
Haşrda hifz ele kim, ta ne kalıb niyrane

MENİ

Na etmişem feleke, böyle kıldı zar meni?
Diyari-hicr-ara zarü dilfikar meni

Havayi-servkadinle keman olub kaddim
Bu çarhi-pir eleyib indi aşkbar meni

Besani-sureti-bican bu künci-pünhanda
Salubdu halkeyi-zencire zülfi-yar meni

Düşübdü kuhü biyabana Keysi-biperva
Koyubdu hasreti-nazzara aşikar meni

Bu aşki-çeşmila söndürram ataşi-hicri
Sipendvaş eleyib çünki bikarar meni

Tamallük ahli degildim, na var idi bakim
Kemendi-zülfile etmiş yarım şikar meni

Kamine şükr ile her lahza, her zaman söyler
Edibdi derdü gama laşerik yar meni

GETDİ

Pozuldu rövnaki-gül, alri-gülüstan getdi
Saraldı gülleri, al çekdi bağıban getdi

Durubdu serv, eger, bağın içre müstahkem
Diriğ, servi-revan getdi, elaman, getdi

Ne koydu dehrda bir kam alub murada yetem
Ne aldı canımı kurtardı, cansitan getdi

Çemende lal gelib getdi dahzaban susan
Ki, çeşmi-nergisi-mest oldu hunfeşan, getdi

Ne koydu har ki, gül andeliba meyl etsin
Ne andelib öz ahdinde kamıran getdi

Dönüb o elif kadi dala bir güyi hicrinde
Diriğ, bülbül olub pir, o növcevan getdi

Nihan olan gamını faş kıldi merdüm üçün
Kamine, derdi-dilin oldu destan getdi

Rusçadan Transkribe Eden: Celil ÇINKIR